Szumi dokoła las...

Lasy Państwowe skończyły 80 lat. To dobra chwila na podsumowania i określenie celów na przyszłość.


Na szczęście państwowe

Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe gospodaruje lasami stanowiącymi własność skarbu państwa na powierzchni blisko 7,6 mln ha, co stanowi prawie 25 proc. obszaru kraju. Lasy zarządzane przez PGL LP zajmują 78,4 proc. powierzchni wszystkich lasów w Polsce. Lasy Państwowe to państwowa jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, realizująca swoją misję zachowania lasów, ich pomnażania i trwałego użytkowania na zasadzie samowystarczalności finansowej.

Dość istotne jest to, że lasy w Polsce nadal w większości należą do państwa. Dzięki temu są powszechnie dostępne i każdy moze do nich wejść – pospacerować, na grzyby czy jagody. - W Polsce ponad 80 proc. lasów znajduje się w rękach państwa, a w prawie wszystkich krajach Unii własność państwa oscyluje wokół 30 procent – mówi Jerzy Swatoń, minister środowiska. - Nam, w przeciwieństwie do kilku innych krajów dawnego bloku socjalistycznego, na szczęście udało się uniknąć prywatyzacji, choć wciąż pojawiają się takie pomysły. Nie można ich zaakceptować, bo przekształcenie lasów w firmę prywatną spowoduje, że przesłanki ekonomiczne wysuną się na pierwszy plan. Las stanie się przede wszystkim fabryką czy też składem drewna. Prywatyzacja mogłaby doprowadzić również do drastycznego pogorszenia stanu polskich lasów. Warto wiedzieć, że kondycja lasów prywatnych jest znacznie gorsza od tych zarządzanych przez Lasy Państwowe - główne powody to nadmierne rozproszenie prywatnych lasów, brak wiedzy i pieniędzy na ich pielęgnację...

Jak lasy pracują

W 2002 roku przychody Lasów Państwowych wynosiły 3593 mln zł. Złożyły się na to: przychody nadleśnictw – 3334 mln zł oraz przychody zakładów łącznie z przychodami z działalności administracyjnej i dodatkowej biur RDLP i DGLP – 258,9 mln zł. W przychodach nadleśnictw największy udział miała działalność podstawowa i administracyjna (ponad 3 mld zł), w tym sprzedaż drewna (2,97 mld zł).

Procentowy udział przychodów ze sprzedaży drewna w przychodach ogółem Lasów Państwowych kształtował się w ostatnich latach następująco: w 1995 r. – 77,2 proc., w 2000 r. – 81,1 proc., w 2001 r. – 79,4 proc., w 2002 r. – 83,1 proc. Sprzedaż drewna ma fundamentalne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania Lasów Państwowych.

Koszty Lasów Państwowych za rok 2002 wynosiły 3580 mln zł, w tym: działalność podstawowa - 1869 mln zł i działalność administracyjna - 1454 mln zł. W kosztach działalności podstawowej największy udział miały koszty pozyskania i zrywki drewna - 884 mln zł, hodowli lasu – 308 mln zł oraz ochrony lasu – 135 mln zł.

W Lasach Państwowych tworzony jest fundusz leśny. Jego podstawowym zadaniem jest wyrównywanie niedoborów środków finansowanych w nadleśnictwach, niedoborów powstających przy realizacji zadań z zakresu gospodarki leśnej. Jest także wykorzystywany na wspólne przedsięwzięcia jednostek organizacyjnych LP, badania naukowe, tworzenie infrastruktury niezbędnej do prowadzenia gospodarki leśnej, sporządzanie planów urządzenia lasu czy ocenę i prognozowanie zasobów. Stan funduszu na dzień 1 stycznia 2002 r. wynosił 21,6 mln zł. W 2002 roku fundusz uległ zwiększeniu o kwotę 556,2 mln zł.

Dominują iglaste

W Polsce dominują lasy publiczne – 82,6 proc., w tym lasy pozostające w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe – 78,4 proc., co odpowiada powierzchni 6967 mln ha. Struktura własności lasów nie uległa w ostatnim okresie istotnym zmianom. Zauważalny jest wzrost powierzchni leśnej parków narodowych z 1,0 proc. w 1985 r. Do 2,0 proc. w r. 2002.

Lasy w Polsce zachowały się głównie na najsłabszych glebach. W strukturze siedliskowej w Lasach Państwowych przeważają siedliska borowe, występujące na 58,9 proc. powierzchni lasów. Siedliska lasowe zajmują 41,1 proc.. W Lasach Państwowych dominują gatunki iglaste. Zajmują one 77 proc. powierzchni leśnej. Na nizinach przeważają drzewostany z sosną jako gatunkiem panującym (łącznie z modrzewiem – 69,5 proc.), zaś w górach w składzie gatunkowym najliczniej występuje świerk (łącznie 5,5 proc.). Z gatunków liściastych największy udział wykazuje dąb (7,1 proc.).

W polskich lasach dominują drzewostany w wieku od 21 do 60 lat, tj. II i III klas wieku. Zajmują one odpowiednio 22,3 i 23,5 proc. powierzchni. Drzewostany powyżej 100 lat w PGL Lasy Państwowe stanowią 8,1 proc. powierzchni. Stale wzrasta udział drzewostanów w wieku powyżej 80 lat, z ok. 0,9 mln ha w 1945 r. do ok. 1,5 mln ha w r. 2002 oraz przeciętny wiek drzewostanów, który w roku 2002 w Lasach Państwowych wynosił 58 lat, a w lasach prywatnych – 40 lat (dane na rok 1999).

LKP: rekreacja i edukacja

Głównym celem działań edukacyjnych podejmowanych przez leśników jest promowanie proekologicznej, wielofunkcyjnej i trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa i właściwego stosunku do lasu oraz czynności gospodarczych wykonywanych w lesie. W ramach tych działań podejmowana jest współpraca z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi, turystycznymi itp.

Edukacja leśna społeczeństwa odbywa się przede wszystkim w ośrodkach edukacji ekologicznej i izbach przyrodniczoleśnych rozlokowanych zarówno na terenach leśnych kompleksów promocyjnych, jak i w pozostałych nadleśnictwach. Z reguły obok takich obiektów znajdują się ścieżki edukacyjne lub punkty edukacji (informacji) ekologicznej. Proces edukacji odbywa się zazwyczaj przy współpracy z nauczycielami nauk przyrodniczych, przy czym zagadnienia z zakresu gospodarki leśnej wyjaśniają specjalnie do tego delegowani leśnicy.

W roku 2002 powołano dwa nowe Leśne Kompleksy Promocyjne: Lasy Mazurskie oraz Lasy Spalsko-Rogowskie. Łączna powierzchnia istniejących obecnie 13 leśnych kompleksów promocyjnych wynosiła w końcu 2002 r. 627 tys. ha, w tym w PGL Lasy Państwowe – 616 tys. ha, co odpowiada 8,8 proc. powierzchni lasów w zarządzie PGL Lasy Państwowe.

Szczególną rolę w edukacji leśnej społeczeństwa odgrywa Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie. Jest to zakład Lasów Państwowych o zasięgu krajowym, który organizuje stałe i okresowe wystawy przyrodnicze, plenery malarskie, imprezy edukacyjne dla dzieci i młodzieży. W ośrodku działa Muzeum Leśnictwa ukazujące tradycje polskiego leśnictwa, a także znaczenie drewna w życiu człowieka. Główną atrakcją ośrodka jest Pokazowa Zagroda Zwierząt, w której można oglądać żubry oraz gatunki jeleniowate. Do innych atrakcji ośrodka należy park dendrologiczny oraz szkółka drzew i krzewów ozdobnych, które wraz z zagrodą są zwiedzane przez ponad 220 tys. osób rocznie.

W 2002 roku aktywnie funkcjonowało Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, które jest wydawcą trzech tytułów prasowych, tj. „Ech Leśnych”, „Głosu Lasu” i „Biuletynu Informacyjnego LP” oraz wielu publikacji naukowych, popularnonaukowych i promocyjnych. Centrum redaguje też stronę internetową Lasów Państwowych dostępną pod adresem: www.lp.gov.pl.

Lasy Państwowe dysponują szeroką ofertą turystyczną, na którą składają się miejsca biwakowe, pola namiotowe, parkingi leśne oraz sieć pokoi gościnnych i kwater myśliwskich w leśniczówkach i ośrodkach wypoczynkowo-szkoleniowych. Dla turystów przygotowano łacznie 2440 miejsc w ośrodkach wypoczynkowych, 673 w pokojach gościnnych oraz 957 w kwaterach myśliwskich we wszystkich zakątkach naszego kraju. Ofertę noclegową prezentuje „Leśny przewodnik turystyczny”.

Zmiany na lepsze

W latach 1945 - 2002 struktura gatunkowa polskich lasów uległa istotnym przemianom. W Lasach Państwowych udział drzewostanów z przewagą gatunków liściastych zwiększył się z 13,0 do 23 proc. Pomimo zwiększenia powierzchni drzewostanów liściastych, ich udział jest ciągle niższy od potencjalnego, wynikającego z przestrzennego rozmieszczenia siedlisk leśnych.

W latach 1986-93 w Lasach Państwowych zalesiano średnio rocznie 3,9 tys. ha gruntów porolnych i nieużytków. Dzięki środkom z budżetu państwa oraz pożyczce z Europejskiego Banku Inwestycyjnego, począwszy od 1994 roku następowało stopniowe zwiększanie rozmiaru zalesień. W roku 1994 zalesiono około 9,8 tys. ha, w 1998 – 10,6 tys. ha, w 1999 – 12,4 tys. ha, w 2000 – 12,9 tys. ha, w 2001 – 11,4 tys. ha, a w 2002 r. – 9,7 tys. ha. Łączny rozmiar zrealizowanych w roku 2002 zalesień obejmujący zalesienia w Lasach Państwowych oraz na gruntach niepaństwowych wyniósł 20,3 tys. ha.

Na przestrzeni ostatnich 40 lat można zauważyć zmianę układu klas wieku. O ile w latach sześćdziesiątych XX wieku przeważały drzewostany młodsze, o tyle w roku 2002 rozkład powierzchni zajmowanych przez poszczególne klasy wieku jest bardziej równomierny. W wyniku ograniczania użytkowania rębnego, stosowania rębni złożonych przy jednoczesnym zmniejszaniu powierzchni zrębów zupełnych, następuje stopniowy wzrost powierzchni drzewostanów starszych kosztem powierzchni drzewostanów I klasy wieku.

Podsumowanie 80-lecia istnienia Lasów Państwowych wypada optymistycznie. Wygląda na to, że dzięki staraniom ludzi, których pracę w tym roku świętujemy, bedziemy mogli cieszyć się coraz zdrowszymi i przede wszystkim ogólnodostępnymi polskimi lasami.

(wykorzystano mat. PGL LP)


Janusz Dawidziuk, dyrektor generalny Lasów Państwowych:

- Do Unii Europejskiej wnosimy wielofunkcyjną, trwale zrównoważoną gospodarkę leśną, godzącą wszystkie funkcje lasu - ekologiczne, produkcyjne i społeczne. Od 10 lat prowadzimy nowatorskie, nie mające odpowiednika w Europie, przedsięwzięcie - Leśne Kompleksy Promocyjne (LKP). Dziś mamy 13 takich wydzielonych obszarów zajmujących w sumie prawie 9 proc. ogólnej powierzchni lasów zarzadzanych przez LP, gdzie prezentujemy i promujemy wszystko to, co we współczesnym leśnictwie najlepsze. LKP w równym stopniu służą leśnikom, co edukacji leśnej społeczeństwa, przybliżeniu mu problemów lasu i gospodarki leśnej, przyrody i ekologii. Wprawdzie nasz las jest otwarty dla każdego (co nie wszędzie w unijnej Europie jest regułą), ale staramy się pokazać z bliska, jak działa ów wspaniały, jedyny w swoim rodzaju, naturalny mechanizm.


Polskie leśnictwo od lat zbiera najwyższe oceny świata nauk leśnych i znajduje uzanie wybitnych praktyków. Mamy sprawny system ochrony przeciwpozarowej lasów, krajowy System Informatyczny Lasów Państwowych, wszystkie regionalne dyrekcje mają certyfikat dobrej gospodarki leśnej Forest Stewardship Council. Śmiało mozna powiedzieć, że w niczym nie odstajemy od najlepszych wzorców, a w wielu wypadkach wręcz takie wzorce ustalamy.


Leśne Kompleksy Promocyjne:

1. Bory Tucholskie, 2. Puszcza Białowieska, 3. Lasy Oliwsko-Darżlubskie, 4. Lasy Rychtalskie, 5. Puszcza Bukowa i Goleniowska, 6. Lasy Gostynińsko-Włocławskie, 7. Puszcza Kozienicka, 8. Lasy Janowskie, 9. Bory Lubuskie, 10. Lasy Beskidu Śląskiego, 11. Lasy Birczańskie, 12. Lasy Spalsko-Rogowskie, 13. Lasy Mazurskie